وقتی ترمز نرم شده و فرمان به خوبی عمل نمی کند، اولین کاری که باید انجام دهم چیست؟

داشتن کنترل کامل بر خودرو چیزی نیست که معمولاً به آن فکر کنیم؛ تا زمانی که مشکلی پیش نیامده همه چیز طبیعی به نظر می رسد. پدال ترمز همیشه در همان ارتفاعی قرار دارد که انتظار داریم، فرمان نرم و دقیق عمل می کند، خودرو به خوبی واکنش نشان می دهد و هر تصمیم راننده با دقت در حرکات ماشین منعکس می شود.

اما کافی است فقط یک بار در شرایط رانندگی روزمره، هنگام نزدیک شدن به یک چهارراه یا در حال عبور از مسیر خلوت، با فشردن پدال، متوجه نرم شدن ترمز شوید و هم زمان فرمان نیز سفت یا بی دقت عمل کند. درست در این لحظه است که یک حس ناگهانی ترس و سردرگمی راننده را فرا می گیرد.

این وضعیت از خطرناک ترین شرایطی است که یک راننده ممکن است تجربه کند. نرم شدن ترمز یعنی سیستم توقف خودرو به درستی فشار را منتقل نمی کند و این یعنی خودرو نمی تواند در زمان و فاصله مورد انتظار متوقف شود. در چنین لحظه ای، اولین واکنش راننده تعیین کننده است. اگر غریزی و بدون آگاهی واکنش نشان دهد، ممکن است وضعیت بدتر شود، اما اگر تصمیم درستی در همان چند ثانیه اتخاذ شود، می توان خودرو را بدون خطر متوقف کرد. در این مقاله با عنوان وقتی ترمز نرم شده و فرمان به خوبی عمل نمی کند، اولین کاری که باید انجام دهم چیست؟، کامل به این موضوع خواهیم پرداخت.

نشانه های اولیه نرم شدن ترمز و ضعف فرمان که نباید نادیده گرفته شوند

قبل از اینکه خودرو وارد شرایط بحرانی شود، معمولاً چند نشانه کوچک و تدریجی ظاهر می شود که اگر راننده آن ها را جدی بگیرد، احتمال وقوع شرایط اضطراری کاهش می یابد. اما بسیاری از رانندگان این تغییرات را طبیعی تلقی کرده و از کنار آن می گذرند.

اولین نشانه زمانی رخ می دهد که پدال ترمز بیش از حد معمول پایین می رود. در حالت معمول، راننده باید با فشردن یک سوم مسافت پدال، اثر ترمز را کاملاً احساس کند. اما هنگام نرم شدن ترمز، پدال تا نزدیک کف خودرو پایین می رود و راننده هیچ مقاومتی احساس نمی کند. این احساس نرم بودن، نشانه ای است از عدم فشار کافی در مدار ترمز.

نشانه دوم، نیاز به فشردن پدال چند بار پشت سرهم است تا ترمز عمل کند. این موضوع معمولاً به وجود هوا در مدار ترمز یا نشتی روغن مربوط می شود. متأسفانه بسیاری از رانندگان با اینکه متوجه تغییر عملکرد ترمز می شوند، آن را تا زمان خرابی کامل جدی نمی گیرند.

در کنار این علائم، عملکرد نامناسب فرمان نیز هشدار دهنده است. اگر فرمان نسبت به قبل سفت تر شده باشد، یا هنگام چرخاندن فرمان صدای غیرعادی شنیده شود، یا حرکت فرمان با تأخیر در چرخ ها منتقل شود، این ها نشانه نقص در سیستم هیدرولیک یا مکانیکی فرمان است. در برخی خودروها، فرمان بیش از حد سبک می شود که این نیز بهم خوردن تعادل سیستم کمکی را نشان می دهد.

ترکیب این دو نشانه، یعنی نرم شدن ترمز و ضعف فرمان، به معنای وجود مشکل جدی در سیستم های حیاتی خودروست و اگر این شرایط در حال رانندگی پیش بیاید، زمان برای واکنش بسیار محدود خواهد بود.

مهم ترین واکنش فوری راننده هنگام کاهش همزمان ترمز و فرمان

وقتی هم ترمز ضعیف می شود و هم فرمان عملکرد دقیقی ندارد، اولین کاری که باید انجام داد حفظ خونسردی است. سراسیمگی در چنین شرایطی اولین اشتباهی است که می تواند کنترل را سخت تر کند. با آرام نگه داشتن ذهن، راننده می تواند تصمیم های دقیق تری بگیرد.

اولین اقدام، برداشتن پا از روی پدال گاز است. بسیاری از رانندگان بدون اینکه بدانند، در این لحظه فشار خفیفی روی گاز دارند و همین موضوع باعث می شود خودرو همچنان شتاب داشته باشد. با برداشتن پا از روی گاز، کاهش سرعت طبیعی آغاز می شود.

در مرحله بعد باید پدال ترمز را آرام و مکرر فشار داد. فشردن ناگهانی ترمز موجب بدتر شدن وضعیت می شود، اما فشارهای پی درپی و یکنواخت روی پدال باعث می شود اگر هنوز مقداری از قدرت ترمز باقی مانده باشد، خودرو تدریجاً از سرعتش کم شود.

در همین حین، باید فرمان را به آرامی کنترل و از حرکت های ناگهانی پرهیز کرد. اگر فرمان سفت است، زور ناگهانی می تواند سیستم تعلیق را تحت فشار قرار دهد، و اگر فرمان بیش از حد سبک است، هر حرکت کوچک ممکن است باعث انحراف سریع خودرو شود. در مسیر باید به دنبال نقطه ای امن بود. این نقطه می تواند شانه خاکی کنار جاده، پارکینگ، جایگاه خدماتی یا هر فضای باز و بدون مانع باشد.

راننده باید خودرو را به آرامی به سمت آن هدایت کند. اگر خودرو سرعت زیادی دارد، باید از ترمز موتور نیز کمک گرفت. این کار با بردن دنده به سطح پایین تر انجام می شود. توالی کاهش دنده باید با نرمی کامل انجام شود تا ضربه ناگهانی ایجاد نشود.

این واکنش ها ممکن است فقط چند ثانیه طول بکشد، اما اگر درست انجام شوند، کنترل خودرو تا حد زیادی حفظ خواهد شد و احتمال توقف امن افزایش می یابد.

علت های رایج اختلال در ترمز و فرمان در شرایط اضطراری

وقوع همزمان مشکل در ترمز و فرمان معمولاً بدون دلیل نیست. در بسیاری از موارد، راننده تنها با پیامد نهایی مواجه می شود، در حالی که علت، به مرور و در اثر خرابی تدریجی ایجاد شده است.

یکی از دلایل مهم نرم شدن ترمز، نشتی روغن ترمز است. مدار ترمز برای ایجاد فشار نیاز به مایع دارد و با کوچک ترین نشتی، فشار لازم ایجاد نمی شود. این نشتی ممکن است از لوله ها، کالیپرها یا سیلندر اصلی ترمز باشد. در صورت ادامه این وضعیت، مدار ترمز به مرور تهی شده و پدال کاملاً نرم می شود.

علت مهم دیگر وجود هوا در مدار ترمز است. ورود هوا معمولاً پس از تعویض لنت یا باز شدن مدار رخ می دهد. هوا فشرده می شود، در نتیجه پدال ترمز بدون مقاومت فشرده می شود.

ضعف فرمان معمولاً به سیستم هیدرولیک فرمان برمی گردد. اگر روغن هیدرولیک کم باشد یا پمپ فرمان دچار مشکل شود، فرمان بسیار سفت یا بسیار سبک می شود. در خودروهای برقی فرمان، خرابی موتور کمکی یا فیوز نیز این مشکل را ایجاد می کند.

در برخی خودروها، خرابی تسمه اصلی موتور ممکن است هر دو سیستم را هم زمان دچار اختلال کند. تسمه با نیروی خود پمپ هیدرولیک فرمان و گاهی پمپ ترمز کمکی را تأمین می کند. پاره شدن آن، هر دو سیستم را ضعیف می کند.

جدول زیر نگاهی سریع و شفاف به دلایل و اثرات دارد:

مشکل اصلی	نشانه در ترمز	نشانه در فرمان	توضیح فنی
نشتی روغن ترمز	پدال نرم	معمولاً بدون تغییر	کاهش فشار مدار
خرابی پمپ فرمان	بدون تغییر در ترمز	فرمان بسیار سفت	کاهش نیروی کمکی
هوا در مدار ترمز	پدال اسفنجی	بدون تغییر	فشرده شدن هوا به جای مایع
پاره شدن تسمه کمکی	کاهش ترمز کمکی	سفتی شدید فرمان	توقف عملکرد پمپ ها

این جدول نشان می دهد که برخی مشکلات تنها روی یک سیستم اثر دارند، اما برخی دیگر بر هر دو سیستم تأثیرگذارند.

چگونه خودرو را بدون خطر متوقف کنیم؟

متوقف کردن خودرو در شرایطی که ترمز به خوبی عمل نمی کند و فرمان نیز دقیق نیست، نیازمند رعایت چند مرحله است. اولین مرحله، انتخاب منطقه امن است. راننده باید خودرو را از محیط پرتردد دور کرده و به فضای باز هدایت کند. سپس باید از شتاب خودرو کم شود؛ این کار با برداشتن پا از روی گاز و استفاده از کاهش طبیعی سرعت انجام می شود.

در مرحله دوم، باید ترمزگیری کنترل شده انجام شود. فشارهای متوالی و آرام روی پدال ممکن است بخش فعال مدار ترمز را وادار به کار کند. اگر ترمز کامل از کار افتاده باشد، استفاده از ترمز موتور بهترین گزینه است. راننده می تواند با پایین آوردن دنده، سرعت را کاهش دهد. اگر جاده شیب دار باشد، باید خودرو به سمت مسیر امن منحرف شود.

فرمان دهی باید با حرکت های آرام انجام شود. چرخاندن سریع یا ناگهانی فرمان در این وضعیت می تواند خودرو را از کنترل خارج کند. در نهایت، خودرو باید به نرمی پارک شود. پس از توقف، خاموش کردن خودرو لازم است تا از آسیب بیشتر جلوگیری شود. سپس راننده نباید به هیچ وجه به رانندگی ادامه دهد؛ زیرا امکان بروز خرابی کامل در هر لحظه وجود دارد.

بررسی تخصصی سیستم ترمز و فرمان پس از توقف خودرو

پس از توقف امن، مرحله تشخیص علت آغاز می شود. اولین کار بررسی سطح روغن ترمز است. اگر سطح آن پایین باشد، احتمال نشتی وجود دارد. سپس باید زیر خودرو را چک کرد تا از نبود لکه های روغن مطلع شد. فرمان نیز باید بررسی شود. سطح روغن فرمان هیدرولیک معمولاً در مخزن مشخصی دیده می شود. اگر این سطح پایین باشد، ممکن است پمپ آسیب دیده باشد یا نشتی وجود داشته باشد.

لنت ترمز، دیسک، پمپ و سیلندر نیز باید بررسی شوند. در خودروهای مدرن، سیستم ABS نیز نقش مهمی دارد و خرابی سنسورها یا واحد کنترل می تواند عملکرد را مختل کند. توجه به هیچ کدام از این موارد نباید عقب انداخته شود. اگر تنها به حرکت ادامه دهید، خرابی کوچک به آسیب جدی و پرهزینه تبدیل می شود.

سخن پایانی

نرم شدن ترمز و عملکرد نامناسب فرمان از خطرناک ترین وضعیت هایی است که راننده می تواند تجربه کند. این وضعیت به معنای کاهش توان کنترل خودروست و هرگونه واکنش اشتباه ممکن است حادثه بزرگی ایجاد کند. اولین اقدام راننده باید کاهش شتاب، کنترل آرام فرمان و انتخاب نقطه امن برای توقف باشد. در مرحله بعد، بررسی سیستم هیدرولیک، پمپ ها، لنت ها و روغن ها ضروری است.

با شناخت نشانه ها، واکنش های صحیح و نگهداری اصولی خودرو، احتمال وقوع چنین شرایطی بسیار کاهش می یابد. یکی از بهترین روش ها برای پیشگیری، توجه به نشانه های کوچک و رسیدگی فوری به آن هاست.

سوالات متداول