یکی از مهم ترین عناصر در حفظ عملکرد سیستم ترمز خودرو، روغن ترمز است. شاید این سیال بی رنگ و بی بو به اندازه دیسک یا لنت به چشم نیاید، اما نقش آن در ایمنی خودرو حیاتی است. بسیاری از رانندگان فقط در هنگام تعویض لنت یا ترمزگیری ضعیف به وجود روغن ترمز فکر می کنند، در حالی که رسیدگی به این بخش، باید بخشی منظم از برنامه نگهداری خودرو باشد.
در این مقاله با عنوان زمان مناسب تعویض روغن ترمز چه زمانی است؟، به بررسی دقیق زمان مناسب تعویض روغن ترمز، نشانه های نیاز به تعویض، شرایط مختلف استفاده و نکات کلیدی در انتخاب و نگهداری روغن ترمز خواهیم پرداخت. اگر سلامت خودرو و ایمنی خود و خانواده تان برایتان اهمیت دارد، این مطلب را از دست ندهید.
روغن ترمز چیست و چرا اهمیت دارد؟
روغن ترمز نوعی سیال هیدرولیکی است که نیرو را از پدال ترمز به سیستم ترمز منتقل می کند. زمانی که پدال ترمز را فشار می دهید، این فشار به کمک روغن ترمز به سیلندرها و پیستون ها منتقل شده و باعث فشردگی لنت ها روی دیسک و در نتیجه توقف خودرو می شود.
روغن ترمز نه تنها باید تحمل دمای بالا را داشته باشد، بلکه باید از خاصیت جذب رطوبت پایین، پایداری شیمیایی و ویسکوزیته مناسب در شرایط مختلف برخوردار باشد. در صورت کاهش کیفیت این روغن، قدرت ترمز به شدت افت می کند، که می تواند در سرعت بالا یا شرایط اضطراری به فاجعه منتهی شود.
در چه بازه زمانی باید روغن ترمز را تعویض کرد؟
به طور کلی، زمان مناسب تعویض روغن ترمز بین ۲ تا ۳ سال یا هر ۴۰ تا ۶۰ هزار کیلومتر رانندگی است. این بازه ممکن است بسته به نوع خودرو، شرایط رانندگی و کیفیت روغن ترمز کمی متفاوت باشد. برخی خودروها نیز در دفترچه راهنما بازه دقیقی برای تعویض روغن ترمز مشخص کرده اند که باید به آن توجه کرد.
در شرایط زیر بهتر است زودتر نسبت به تعویض روغن ترمز اقدام شود:
- رانندگی در مناطق مرطوب یا شرجی
- رانندگی های مکرر در ترافیک یا جاده های پرشیب
- استفاده زیاد از ترمز در رانندگی های شهری یا کوهستانی
- تغییر رنگ روغن به قهوه ای یا خاکستری
با گذشت زمان، روغن ترمز رطوبت جذب می کند و خاصیت خود را از دست می دهد. این باعث کاهش نقطه جوش و افزایش احتمال بخار شدن روغن در دمای بالا می شود؛ پدیده ای خطرناک که در آن ترمز به طور کامل از کار می افتد.
نشانه هایی که به شما می گویند زمان تعویض روغن ترمز فرا رسیده است
اگرچه بسیاری از رانندگان تعویض روغن ترمز را به صورت دوره ای انجام نمی دهند، اما خودرو معمولاً علائم هشداردهنده ای برای کاهش کیفیت روغن از خود بروز می دهد.
نشانه های واضح برای نیاز به تعویض روغن ترمز:
- سفت یا نرم شدن غیرعادی پدال ترمز
- کاهش عملکرد ترمز در ترمزگیری های پیاپی
- افزایش فاصله توقف خودرو
- روشن شدن چراغ هشدار ترمز در داشبورد
- تغییر رنگ روغن ترمز در مخزن
- وجود رسوب یا حباب در مخزن روغن ترمز
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، بدون تعلل به تعمیرگاه معتبر مراجعه کرده و وضعیت سیستم ترمز و روغن آن را بررسی کنید.
چه عواملی باعث کاهش کیفیت روغن ترمز می شوند؟
یکی از ویژگی های مهم روغن ترمز، خاصیت «هیدروسکوپیک» آن است؛ یعنی توانایی جذب رطوبت از هوا. این ویژگی مفید برای جلوگیری از زنگ زدگی سیستم ترمز طراحی شده، اما همین ویژگی می تواند به مرور زمان کیفیت روغن را پایین بیاورد.
عوامل کاهش دهنده کیفیت روغن ترمز عبارتند از:
- جذب رطوبت محیط از طریق درپوش مخزن یا نشت های کوچک
- استفاده از روغن بی کیفیت یا تاریخ گذشته
- دمای بالای سیستم ترمز در رانندگی های سنگین
- عدم تعویض روغن در بازه توصیه شده
- مخلوط شدن با روغن ترمز نوع متفاوت
کاهش کیفیت روغن ترمز، نه تنها کارایی را پایین می آورد، بلکه می تواند باعث خوردگی اجزای فلزی داخل سیستم ترمز شود.
چطور بفهمیم که روغن ترمز کیفیت خود را از دست داده است؟
برخی تعمیرگاه ها برای بررسی وضعیت روغن ترمز از ابزارهایی به نام تستر روغن ترمز استفاده می کنند. این ابزار مقدار رطوبت جذب شده در روغن را اندازه می گیرد و با درصد مشخصی وضعیت آن را اعلام می کند.
اگر ابزار در دسترس نیست، بررسی ظاهری روغن در مخزن نیز کمک کننده است:
- روغن تازه: شفاف و زرد روشن
- روغن قدیمی یا آلوده: قهوه ای، خاکستری یا حتی سیاه
- وجود ذرات معلق یا رسوب در روغن
در مواردی که کیفیت روغن مشخص نیست یا مدتی طولانی از آخرین تعویض گذشته، بهتر است بدون تردید اقدام به تعویض روغن ترمز کنید.
چگونه روغن ترمز مناسب انتخاب کنیم و چرا کیفیت آن اهمیت دارد؟
برای انتخاب روغن ترمز، باید ابتدا به نوع پیشنهادی سازنده خودرو دقت کنید. رایج ترین انواع روغن ترمز در بازار عبارتند از:
- DOT3 : با نقطه جوش نسبتاً پایین، مناسب برای خودروهای سبک و رانندگی عادی
- DOT4 : نقطه جوش بالاتر، مقاومت بیشتر در برابر جذب رطوبت، مناسب تر برای خودروهای جدیدتر
- DOT5 : مبتنی بر سیلیکون، خاصیت هیدروسکوپیک ندارد اما با DOT3 و DOT4 سازگار نیست
استفاده از روغن ترمز بی کیفیت، تاریخ گذشته یا اشتباه می تواند منجر به کاهش عملکرد ترمز، خرابی واشرها، افزایش خوردگی داخلی و حتی خرابی کامل سیستم شود.
مراحل اصولی تعویض روغن ترمز چگونه انجام می شود؟
فرآیند تعویض روغن ترمز باید توسط تعمیرکار متخصص انجام شود تا از هواگیری صحیح سیستم و تخلیه کامل روغن قدیمی اطمینان حاصل شود.
مراحل استاندارد تعویض روغن ترمز عبارتند از:
- تخلیه کامل روغن قدیمی از مخزن و لوله ها
- شست وشوی سیستم در صورت نیاز (در خودروهای با کارکرد بالا)
- افزودن روغن جدید از همان نوع توصیه شده
- هواگیری دقیق از هر چهار چرخ به ترتیب مشخص
- تست عملکرد پدال و بررسی نشتی احتمالی
- بستن درپوش و ثبت زمان تعویض برای مراجعات آینده
هرگز روغن قدیمی را با روغن جدید مخلوط نکنید و پس از تعویض، برای مدتی کوتاه از رانندگی شدید یا ترمزهای ناگهانی خودداری کنید.
تعویض روغن ترمز را نادیده نگیرید؛ چرا که به طور مستقیم با جان شما در ارتباط است
در سیستم ترمز، روغن ترمز مانند خون در بدن عمل می کند. حتی اگر لنت و دیسک کاملاً سالم باشند، بدون روغن ترمز باکیفیت، هیچ عملکردی حاصل نمی شود. بنابراین نادیده گرفتن زمان تعویض روغن ترمز می تواند به قیمت سنگینی تمام شود.
به ویژه در فصول گرم سال یا در مسافرت های طولانی، کاهش نقطه جوش روغن بر اثر جذب رطوبت، به راحتی می تواند به بخار شدن روغن و عدم انتقال فشار در سیستم منجر شود. نتیجه آن، همان اتفاق ترسناک “خالی کردن ترمز” در شیب ها یا سرعت های بالا است.
سخن پایانی
شاید تعویض روغن ترمز در مقایسه با سرویس هایی مانند تعویض روغن موتور، توجه کمتری دریافت کند، اما بدون تردید اهمیت آن کمتر نیست. روغن ترمز باکیفیت و به موقع تعویض شده، تضمین کننده ایمنی شما و سرنشینان است.
برای حفظ سلامت سیستم ترمز، باید به طور منظم بازدید از مخزن روغن، بررسی کیفیت، اطلاع از زمان آخرین تعویض و مراجعه به تعمیرگاه مطمئن را در برنامه نگهداری خودرو قرار دهید. فراموش نکنید که ترمز خوب، آرامش جاده را تضمین می کند.
سوالات متداول
- هر چند وقت یکبار باید روغن ترمز خودرو را عوض کرد؟
به طور معمول هر ۲ تا ۳ سال یک بار یا پس از پیمایش حدود ۴۰ تا ۶۰ هزار کیلومتر.
- آیا رنگ روغن ترمز نشان دهنده کیفیت آن است؟
بله. روغن تازه شفاف و زرد روشن است. رنگ تیره یا قهوه ای نشانه کاهش کیفیت و جذب رطوبت است.
- تعویض روغن ترمز در خانه امکان پذیر است؟
در صورت داشتن تخصص و ابزار مناسب، بله. اما بهتر است این کار توسط مکانیک متخصص انجام شود.
